مرکز تحقیقات ژنتیک

مقاله فوق الذکر که با مشاهده پذیری بسیاری مواجه شده است، دیدی جامع از تنوع ژنتیکی جمعیت ایران و ارتباط آن با جمعیت های دیگر می دهد و در آن با محوریت مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، حدود هزار نمونه مورد بررسی قرار گرفته است. در این نمونه ها که از یازده گروه ایرانی (به ترتیب حرف الفبا): آذری، بلوچ، ترکمن، جزیره نشینان خلیج فارس، سیستانی، عرب، فارس، کرد، گیلانی، لر و مازندرانی تشکیل شده است، صدها هزار تغییر تک نوکلئوتیدی در سراسر ژنوم بررسی شد. نتایج به دست آمده درمقاله با عنوان ( Distinct genetic variation and heterogeneity of the Iranian population , Mehrjoo et al, 2019, PLOS Genetics ) به طور مفصل بحث شده است و نشان می دهد که جمعیت ایرانی‌، در حالی که به جمعیت‌های همسایه نزدیک هستند، تنوع ژنتیکی متمایزی را نشان می دهند که برگرفته از  تداوم ژنتیکی طولانی مدت است. همچنین گوناگونی و سطوح مختلف خویشاوندی در میان آن ها وجود دارد و شامل گروه‌های مشابه و همچنین گروه هایی با ادغام ژنتیکی می شود و موارد متعددی از پذیرش زبان‌ در گذشته را تجربه کرده‌اند. این یافته ها اهمیت ایران را به عنوان منبعی برای تنوع ژنتیکی انسان در آسیای غربی و مرکزی نشان می دهد، و در تفسیر تنوع ژنتیکی مرتبط با بیماری ها کمک کننده است.

 در ادامه به طور خلاصه بعضی از این نتایج آورده شده است؛

1. اکثریت گروه های قومیتی در ایران تنوع ژنتیکی عمدتا مشابهی دارند که وجود نیاکان مشترک آن ها را نشان می دهد. این گروه ها شامل: آذری، عرب، فارس، کرد، گیلانی، لر و مازندرانی هستند (خوشه مرکزی). از طرفی گروه های قومیتی بلوچ، ترکمن، جزیره نشینان خلیج فارس و سیستانی ها ماحصل ادغام ژنتیکی گسترده نیاکان خوشه مرکزی و جمعیت هایی از جنوب غربی آسیا (بلوچ و‌سیستانی) مرکز آسیا (ترکمن) و احتمالا جنوب غربی آسیا و شمال شرقی آفریقا (جزیره نشینان خلیج فارس) هستند.


2. مقایسه نمونه های این مطالعه با نمونه هایی از دی ان ای باستانی از ایران، اطراف ایران و اروپا، نشان داد که جمعیت کنونی ایران به جمعیت باستانی ایران  تشابه دارد و گروه خوشه مرکزی حداقل در طی ۵۰۰۰ سال گذشته، به صورت بومی در ایران رشد و توسعه یافته اند. 


3. مقایسه نمونه های ایران با سایر جمعیت های کره زمین شامل آفریقایی ها، آسیایی ها  و اروپایی ها و همچنین همسایگان جغرافیایی ایران، شاهدی بر وجود پیشینه ژنتیکی متمایز مردم ایران است که در نقشه ژنتیکی مشابه نقشه جغرافیایی  درنقطه ای در نزدیکی جمعیت های همسایگان جغرافیایی، در میان جنوب، مرکز و غرب آسیا،  شمال آفریقا و مردم قفقاز قرار میگیرد. 


4. از نکات جالب توجه، عرب های ایرانی و آذری های با وجود زبان متفاوت از نظر ژنتیکی به همراه خوشه مرکزی ایرانی و کمی دورتر از عرب ها و سایر نمونه های خاورمیانه قرار گرفتند. در آنالیز ADMIXTURE برای یافتن نیاهای مشترک گروه ها نیز، عرب های ایران بسیار شبیه سایر نمونه های خوشه مرکزی بودند با این تفاوت که درصد اندکی نیای آفریقایی علاوه بر نیاهای دیگر اقوام خوشه مرکزی داشتند. 


5. همچنین بررسی نمونه های این مطالعه با نمونه های ایرانی از سایر مطالعات شامل ایرانی های فارس، مازندرانی، آشوری، زرتشتی و یهودی نشان داد که نمونه های مورد بررسی مطالعه ما شباهت ژنتیکی با نمونه های فارس و مازندرانی و زرتشتی مطالعات دیگر دارند به طوری که همه با هم در خوشه مرکزی قرار گرفته اند.


6. بررسی این نمونه ها نشان داد بسیاری از افراد بلوچ، سیستانی و عرب حاصل ازدواج خویشاوندی هستند. و سایر گروه ها کمتر تحت تاثیر این مولفه هستند. این مسئله در بررسی علل ژنتیکی معلولیت ها در جمعیت ایرانی بسیار مهم هست، چرا که ازدواج خویشاوندی شانس تولد فرزندان با صفات و بیماری های ژنتیکی مغلوب را افزایش می دهد.