مرکز تحقیقات ژنتیک

اسپاستیک پاراپلازی وراثتی (HSP) نوعی بیماری تحلیل برنده‌ی سیستم عصبی است که از نظر بالینی و ژنتیکی بسیار هتروژن می‌باشد و به طور معمول با اسپاسم و ضعف عضلاتِ اندام‌های حرکتی تحتانی مشخص می‌گردد. تاکنون بیش از 73 ژن و 82 لوکوس برای این بیماری شناسایی شده است که این تعداد، فقط جوابگوی علت بیماری در حدود 50% از بیماران می‌باشد. از آنجا که این بیماری، خصوصاً در مراحل پیشرفته‌ی خود می‌تواند با ناتوانی حرکتی افرادِ مبتلا همراه باشد، بار روانی و مالی سنگینی بر خانواده و جامعه وارد می‌کند. لذا شناسایی ژن‌های عامل این بیماری و شناسایی ناقلین جهش در این ژن‌ها، می‌تواند در ارائه‌ی مشاوره‌ی ژنتیک و به دنبال آن، پیشگیری از تولد مبتلایان دیگر موثر باشد.

از طرف دیگر، این بیماری هتروژنیتی بالینی و ژنتیکی بسیار بالایی دارد و می‌تواند با سایر بیماری‌های تحلیل برنده‌ی سیستم عصبی و یا بیماری‌های متابولیک همپوشانی داشته باشد که قطعاً تشخیص دقیقِ بیماری را با چالش مواجه می‌کند. این در حالی است که تشخیص صحیح و زود هنگامِ برخی بیماری‌ها، به درمان احتمالی آنها کمک شایانی خواهد کرد.  در این راستا، یکی از اهداف اصلی مرکز تحقیقات ژنتیکِ دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، شناسایی علل ژنتیکی برخی بیماری‌ها مانند ناشنوایی، ناتوانی ذهنی، دیستروفی‌های عضلانی و  بیماری‌های تحلیل برنده‌ی سیستم عصبی از جمله HSP، نوروپاتی و ... بوده است. بدین منظور، به موازات استفاده از روش‌های سنتی مانند آنالیز پیوستگی، از روش‌های مبتنی بر توالی‌یابی نسل جدید (NGS) به ویژه توالی‌یابی اگزوم استفاده نموده است و چنین بررسی‌هایی، منجر به شناسایی جزئیات فنوتیپی و ژنوتیپی این بیماری‌ها گردیده است. برای مثال (1) چندین ژن‌ جدیدِ عامل بیماری‌ شناسایی شده است، (2) چندین بیماری‌/سندرم‌ جدید شناسایی و معرفی گردیده است و (3) مواردی از بیماری‌های بسیار نادر در جمعیت ایران شناسایی شده است که بسیاری از آنها دوّمین مورد مشاهده شده در دنیا می‌باشند. برای مثال، در جدیدترین تحقیق انجام شده در این مرکز و در جریان بررسی 70 بیمار مبتلا به HSP، دوّمین خانواده با جهش در ژن PRDM8 شناسایی گردید. جهش در این ژن، فقط یک‌ بار و در یک خانواده‌ی پاکستانی مبتلا به فرم زودهنگام بیماری لافورا (LD) گزارش شده است. به طور کلی، بیماری لافورا (LD)، یک فرم شدید اپی‌لپسی میوکلونوس پیشرونده است که با علائمی همچون تشنج، میوکلونوس، کاهش توانایی‌های ذهنی، آتاکسی، اسپاستیسیتی، دیس‌آرتری، مشکلات بینایی و در مراحل پیشرفته‌ی بیماری، با مشکلات روانی و دمانس مشخص می‌شود. تا به حال، جهش در ژن‌های EMP2A و EPM2B به عنوان علل بیماری LD تیپیک شناسایی شده ‌است.

در این مطالعه، دو فرد بیمار یک خانواده با والدین خویشاوند و با تشخیص اولیه‌ی HSP، مورد بررسی ژنتیکی (آنالیز پیوستگی، توالی‌یابی اگزوم و بررسی co-segregation) قرار گرفتند. نتایج، وجود جهش در ژن PRDM8 را تایید کرد که فقط یک بار ارتباط آن با فرم زودهنگام بیماری LD گزارش شده بود. لذا بررسی فیبروبلاست‌های هر دو بیمار برای یافتن اجسام لافورا در پوست صورت پذیرفت که همانند بیماران گزارش شده‌ی قبلی، این اجسام در فیبروبلاست‌ها مشاهده نگردید (برخلاف فرم تیپیک بیماری). علیرغم مشاهده‌ی برخی هتروژنیتی‌های بالینی میان بیماران این مطالعه و بیماران پاکستانی، نتایج این بررسی، تاییدی بر نقش جهش‌های ژن PRDM8 در بروز فرم آتیپیک LD می‌باشد. نتایج این تحقیق در ژانویه 2022 در مقاله‌ای با عنوان "The second family affected with a PRDM8-related disease" در مجله Neurological Sciences با ضریب اثر 3.307 (2020) به چاپ رسید.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35034233/